Erfgoedbreiers verbinden verleden en heden in de Spil Nieuwe Pekela
Geplaatst: zondag 9 november 2025 om 08:35 | Views: 801
NIEUWE PEKELA - Zaterdag bracht een groep erfgoedliefhebbers een bezoek aan De Spil in Nieuwe Pekela. Ze presenteerden oude breimachines zoals die op boerderijen en in kleinere productieomgevingen rond 1910 werden ingezet en legden de link met de grotere industriële productiecontext in de regio. Zo kwam ook het verhaal naar voren van de oude sokkenfabriek in de streek: de Stapp Sokken‑fabriek (Tricotagefabriek A. Westers & Zoon) in Nieuwe Pekela, waar gedurende meer dan zestig jaar veel mensen uit dorp en omgeving hun werk vonden.
Binnen de collectie van het Brother Breimachines Museum, de Groninger Archieven, Verhalen van Groningen en Nederlands Gebreid wordt getoond hoe zulke breimachines functioneerden en zich ontwikkelden tot moderne huishoud- en industriële apparaten. De werking van de machines was mechanisch: door cilinders met naalden die automatisch op en neer gingen, konden lussen in garen gemaakt worden tot sokken, wanten of ander textiel; een veel snellere methode dan handmatig breien. Destijds kostte een dergelijke machine in 1928 ƒ240, maar ze konden ook op afbetaling worden aangeschaft, zodat gezinnen en kleinere huishoudens de investering konden spreiden. Voor de tijd was dit een aanzienlijke uitgave, gezien het gemiddelde jaarinkomen van een boer of arbeider van zo’n ƒ200–ƒ400. Het breien werd zo niet alleen ambacht, maar ook productie‑middel.
In de oorlogsjaren, zowel tijdens de Eerste Wereldoorlog als de Tweede Wereldoorlog, kreeg het breien extra betekenis: burgers werden opgeroepen sokken, wanten en ondergoed te breien voor het leger en voor de bevolking in nood, een initiatief dat ook door Koningin Wilhelmina werd ondersteund. Zo werd een lokaal ambacht verbonden met nationale inzet.
Bezoekers van De Spil konden zaterdag het ritmische tikken van de machines horen, de precisie van het werk zien, en een tastbare verbinding maken met de sociale, culturele én industriële geschiedenis van de streek: van boerderijkeukens tot fabriekshallen, van oorlogstijd tot moderne erfgoedbeleving.
Fotograaf Freddy Stötefalk maakte onderstaande fotoreportage.
Bronnen:
De Verhalen van Groningen – Met de breipen in de hand dient men ook het Vaderland
https://www.deverhalenvangroningen.nl/alle-verhalen/met-de-breipen-in-de-hand-dient-men-ook-het-vaderland
Brother Breimachines Museum – Collectie en geschiedenis van breimachines
https://www.brother-museum.com
Berthi’s Weblog – Over breien in oorlogstijd
https://berthi.textile-collection.nl/2009/12/13/breien-voor-het
Nederlands Gebreid – Geschiedenis en collectie breimachines
https://nl.nederlandsgebreid.org
Groninger Archieven – Fotomateriaal en historische documenten over breimachines en textielproductie
https://www.groningerarchieven.nl
Fotoreportage
