Orgel Gereformeerde Kerk Nieuwe Pekela gerestaureerd voor € 20000

Foto: Henk de Vries

Geplaatst: dinsdag 28 juli 2015 om 19:05 | Views: 17366

NIEUWE PEKELA - Vanaf 14 april wordt er gewerkt aan de restauratie van het orgel in de Gereformeerde Kerk in Nieuwe Pekela. Het orgel van de Gereformeerde Kerk te Nieuwe Pekela is in 1942 gebouwd door de Rotterdamse orgelmakerij Valckx & Van Kouteren. Het instrument heeft vrijwel ongeschonden de geschiedenis doorstaan, wat voor dit orgeltype zeer uitzonderlijk te noemen is. Toch moet er voor ongeveer 20.000 euro aan gerestaureerd worden.

Foto: Henk de Vries

Geschiedenis kerk
De huidige kerk is gebouwd in 1866 en heeft neogotische vormen (o.a. de vensters). De toren is in 1940 toegevoegd.

Geschiedenis orgel
Het orgel van de Gereformeerde Kerk te Nieuwe Pekela is in 1942 gebouwd door de Rotterdamse orgelmakerij Valckx & Van Kouteren. De oprichters van deze orgelmakerij, Peter Valckx en Jan van Kouteren, hebben het vak geleerd bij een eveneens uit Rotterdam afkomstige orgelmakerij, de firma Standaart. Orgelmakerij Valckx & Van Kouteren heeft veel orgels gebouwd in de stijl van Standaart. Zo is onder andere de rijnpneumatische tractuur veelvuldig toegepast bij hun instrumenten, waarvan dit orgel een representant is. Het instrument heeft vrijwel ongeschonden de geschiedenis doorstaan, wat voor dit orgeltype zeer uitzonderlijk te noemen is.

Werkzaamheden aan het orgel
Hieronder vindt u de omschrijving/offerte van de werkzaamheden welke worden uitgevoerd door Mense Ruiter Orgelmakers B.V uit Zuidwolde. Mense Ruiter verzorgt al vele jaren het stemmen en klein onderhoud van dit orgel.

Rapport en offerte betreffende een aantal zorgpunten in het orgel van de Geref. Kerk te Nieuwe Pekela.

1. Algemeen.
Het instrument staat er over het geheel gesproken aardig goed bij. In het technische gedeelte zijn geen storingen gemeld noch door ons opgemerkt ten tijde van ons onderzoek. De onderdelen in het orgel waar nu de meeste zorg naar uitgaat, is het pijpwerk. De pijpen in het orgel zijn toch wel de onderdelen die het meeste te verduren hebben. Koude, warmte, wisselende vochtpercentages, stemmen, kwaliteit en werking van het materiaal, vervuiling, en corrosie, alles heeft zijn invloed op de houdbaarheid van een welluidende klankgeving door de pijpen.

De volgende onderdelen/mankementen worden in deze zin besproken: Houten pijpen, tongwerkkoppen, stemkrullen/baarden, intonatie, vervuiling.

2. Houten pijpen
Van de houten pijpen, 42 stuks, sluiten de stemdeksels veelal niet goed. De leer en vilt afdichting is deels incompleet. Door werking van het materiaal is vervorming ontstaan, ook scheurvorming. De voorslagen van de grootste pijpen lekken waardoor er geen of nauwelijks een toon is. Een aantal pijpen is al met plakband voor nood gerepareerd.

Wij stellen voor:
De houten pijpen integraal te restaureren. Alle scheuren dichten, stemdeksels en voorslagen vlakken en te pas maken. Nieuw vut en leer afdichtingen aanbrengen.

3. Tongwerkkoppen
De loden koppen van het tongwerk Basson-Hobo zijn in de discant zover geoxideerd dat deze niet meer op een normale wijze uit de stevels zijn te nemen voor onderhoud, ze zitten muurvast. Dit is een euvel dat bij koppen gemaakt van lood, veelvuldig wordt aangetroffen. De enige goede remedie is de koppen te vervangen door exemplaren van tin. De koppen in de bas zijn niet of nauwelijks aangetast. Wel zijn daar een aantal stevels uitgezet door druk van de koppen.

Wij stellen voor:
De discantkoppen vervangen door exemplaren van tin in dezelfde vorm en maat. De stevels in de bas waar nodig uitdeuken.

4. Stemkrullen/baarden
Door het jaar op jaar stemmen van de pijpen zijn veel stemkrullen, baarden en bovenranden van pijpen vervormt en stuiten daardoor niet meer precies op toon lengte. Ook een aantal corpora van de conische fluit 4' zijn ingedrukt. Uiteindelijk zal dit proces bij niet tijdig ingrijpen aanzienlijke schade betekenen aan de pijpen.

Wij stellen voor:
Alle stemkrullen, baarden, boveneinden en corpora van het metalen pijpwerk in vorm te herstellen, waar nodig te ver uit gerolde c.q. losliggende krullen solderen, enkele pijpen richtten en haken controleren.

5. Intonatie
De intonatie staat er in het geheel genomen aardig goed bij. De klankverhouding in de registers onderling is in de basis 'ooit' goed gekozen. Alleen de octaaf 2' discant valt in sterkte opvallend terug. Het vele stof in het orgel en in de pijpen heeft ook invloed op de intonatie: de kwaliteit van het geluid. Tijdens het herstelwerk aan de pijpen worden deze van binnen en buiten schoongemaakt. De klank zal ook daardoor moeten worden na bewerkt, weer op orde gebracht. De vakterm voor dit werk is intoneren.

Wij stellen voor:
De gehele intonatie na te lopen en te corrigeren naar het oorspronkelijke klankbeeld. Uitgangspunt daarbij is de huidige winddruk, toonhoogte en stemming.

6. Reiniging
In het gehele instrument is veel stof te vinden. Vooral in het pijpwerk is dit storend. Worden de pijpen uitgenomen voor herstel dan ligt het voor de hand ook de windladen, roosters en hangers schoon te maken. Ook onder in het orgel waarde windvoorziening ligt kan dan worden gereinigd.

Wij stellen voor:
Naast het pijpwerk dat in de bewerking al wordt gereinigd, het gehele instrument stof vrij te maken.

Renovatie
Dinsdag 14 april is de renovatie van het orgel gestart. De fa. Mense Ruiter uit Zuidwolde is begonnen met het demonteren van de orgelpijpen. Deze worden meegenomen naar hun werkplaats om schoongemaakt en/of gerepareerd te worden.

Vrijdag 17 april zijn de laatste orgelpijpen gedemonteerd en afgevoerd. Nu kan er schoongemaakt worden. Alle gaatjes en hoekjes worden gereinigd. Soms is daar wat kruipwerk voor nodig.

Tijdens de orgeldag op zaterdag 9 mei is een afvaardiging van de Gereformeerde Kerk naar de orgelbouwer Mense Ruiter te Zuidwolde geweest. Ze zijn daar rondgeleid en hebben de werkzaamheden aan de orgelpijpen bekeken en hierover uitleg gekregen.
De houten pijpen werden nagekeken en gecontroleerd op lekkage, gelijmd waar nodig en voorzien van nieuwe schapenleren afdichting. Bij sommige tinnen pijpen was er een groter probleem, hier is tinpest geconstateerd. Hier moesten de onderzijde van de pijpen worden afgezaagd en nieuwe tinnen onderstukken er weer aan solderen.

Op 17 juni zijn de eerste orgelpijpen teruggebracht na de renovatie bij de orgelbouwer. Op 17 augustus wordt begonnen met de montage hiervan. Dit zal ongeveer 3-4 weken duren.

Klik HIER voor meer informatie en foto's.